Đông trùng hạ thảo vốn được biết đến là một loại dược liệu quý hiếm và đắt tiền trong Đông Y với nhiều lợi ích về sức khỏe tuyệt vời cho mọi đối tượng. Mời bạn cùng tìm hiểu thêm thông tin tác dụng của đông trùng hạ thảo trong bài viết sau đây.
Đông trùng hạ thảo là gì?
Đông trùng hạ thảo là kết quả của quá trình nấm Ophiocordyceps ký sinh lên ấu trùng của loài bướm Thitarodes. Loại nấm này phổ biến ở các vùng cao nguyên của châu Á, đặc biệt là những khu vực có độ cao từ 4.000 đến 5.000m như Tây Tạng và Tứ Xuyên.
Vào mùa đông, khi ấu trùng của loài bướm này trú đông dưới lòng đất, nấm Ophiocordyceps bắt đầu quá trình ký sinh. Nấm xâm nhập vào cơ thể ấu trùng và dần dần hút hết chất dinh dưỡng, dẫn đến cái chết của vật chủ. Khi mùa hè đến, nấm phát triển mạnh mẽ, mọc ra từ xác ấu trùng như một ngọn cỏ xanh tươi, và cuối cùng phát triển thành dạng cây, phát tán bào tử ra môi trường. Đây chính là cách mà đông trùng hạ thảo được hình thành, một dược liệu quý giá có nhiều công dụng trong y học cổ truyền.
Đông trùng hạ thảo không chỉ là kết quả của một hiện tượng tự nhiên độc đáo, mà còn là minh chứng cho sự kỳ diệu của tự nhiên trong việc tạo ra những dược liệu quý giá. Việc thu hoạch đông trùng hạ thảo từ những vùng núi cao hiểm trở cũng làm tăng thêm giá trị của nó trên thị trường dược liệu toàn cầu.
Phân loại đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo tự nhiên
Trong số tất cả các loại nấm đông trùng hạ thảo hiện nay, đông trùng hạ thảo tự nhiên luôn được xem là loại quý giá nhất, bởi sự hiếm có khó tìm của nó. Loại nấm này chỉ tồn tại ở những vùng có điều kiện địa hình và khí hậu cực kỳ khắc nghiệt.
Đông trùng hạ thảo tự nhiên được hình thành từ một quá trình kỳ diệu khi nấm Ophiocordyceps sinensis ký sinh lên ấu trùng của loài bướm Thitarodes. Với giá trị dược liệu và hàm lượng dưỡng chất vượt trội, loại nấm này có thể đạt mức giá lên đến hàng tỷ đồng cho mỗi kilogram.
Tuy nhiên, với môi trường tự nhiên ngày càng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm và biến đổi khí hậu, loại nấm quý hiếm này đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng, khiến chúng ngày càng trở nên khan hiếm hơn.
Đông trùng hạ thảo nhân tạo
Trước sự hiếm có và giá trị cao của đông trùng hạ thảo tự nhiên, con người đã phát triển thành công kỹ thuật nuôi cấy đông trùng hạ thảo trong môi trường nhân tạo. Việt Nam tự hào là một trong những quốc gia tiên phong trong việc nuôi trồng loại dược liệu quý này.
Đông trùng hạ thảo nhân tạo được sản xuất từ nấm Cordyceps militaris, một loại nấm có dược tính chỉ đứng sau Ophiocordyceps sinensis. Quá trình nuôi cấy diễn ra trong phòng thí nghiệm, nơi nấm được phát triển trên cơ chất, sau đó được ký sinh lên nhộng tằm để tạo thành sợi nấm.
Quy trình nuôi cấy yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt, phải đảm bảo các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, và ánh sáng ở mức tối ưu để đạt được chất lượng cao nhất.
Dù được nuôi cấy nhân tạo, đông trùng hạ thảo này vẫn duy trì hàm lượng dưỡng chất và dược tính quan trọng, giúp nó trở thành lựa chọn thay thế hợp lý cho loại nấm tự nhiên. Sự thành công trong việc nuôi trồng này không chỉ giúp giải quyết vấn đề nguồn cung và giá thành mà còn mở ra cơ hội cho nhiều người có thể sử dụng loại dược liệu quý này để chăm sóc sức khỏe.
Tác dụng của đông trùng hạ thảo đối với sức khỏe
Phòng ngừa ung thư
Nghiên cứu trên động vật cho thấy, đông trùng hạ thảo có khả năng tiêu diệt trực tiếp các tế bào ung thư như tế bào phổi, lympho, tuyến tiền liệt, vú, gan, và đại trực tràng mà không làm tổn hại các tế bào lành mạnh. Thêm vào đó, một nghiên cứu trên chuột bị giảm bạch cầu sau khi xạ trị và sử dụng thuốc hóa trị liệu Taxol đã cho thấy đông trùng hạ thảo giúp phục hồi số lượng bạch cầu, làm giảm các tác dụng phụ nghiêm trọng từ quá trình điều trị ung thư.
Tăng cường hệ miễn dịch
Đông trùng hạ thảo có tác dụng kích thích hoạt động của hệ miễn dịch thông qua việc thúc đẩy quá trình thực bào và tăng cường sản xuất bạch cầu đơn nhân – những yếu tố thiết yếu trong hệ thống bảo vệ cơ thể. Trong nghiên cứu trên chuột bị lupus ban đỏ, dịch chiết từ đông trùng hạ thảo giúp giảm triệu chứng bệnh và tăng tỉ lệ sống sót. Tuy nhiên, việc sử dụng đông trùng hạ thảo trong điều trị các bệnh tự miễn cần thêm nghiên cứu. Ngoài ra, ở chuột đã ghép tim, đông trùng hạ thảo cũng thể hiện tiềm năng trong việc chống lại hiện tượng thải ghép.
Chống lão hóa
Đông trùng hạ thảo, dù ở dạng tự nhiên hay nuôi cấy, đều có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp ngăn chặn và giảm thiểu các phản ứng oxy hóa trong cơ thể. Các hợp chất chống oxy hóa như flavonoid trong đông trùng hạ thảo giúp bảo vệ tế bào khỏi quá trình lão hóa và duy trì sự tươi trẻ của cơ thể.
Hỗ trợ hạ đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường
Các nghiên cứu trên chuột cho thấy đông trùng hạ thảo có khả năng hạ đường huyết bằng cách cải thiện độ nhạy insulin và tăng khả năng dung nạp glucose. Việc bổ sung đông trùng hạ thảo trong chế độ ăn có thể giúp kiểm soát mức đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường, từ đó giảm nguy cơ biến chứng liên quan.
Cải thiện sức khỏe sinh lý
Đông trùng hạ thảo đã được sử dụng từ lâu để tăng cường ham muốn và cải thiện sức khỏe sinh dục ở cả nam và nữ. Nó hỗ trợ điều hòa lưu thông máu và kích thích sản xuất testosterone, giúp cải thiện chức năng tình dục ở nam giới, đồng thời hỗ trợ sự phục hồi và duy trì sức khỏe sinh lý.
Giảm mệt mỗi và tăng cường khả năng phục hồi
Trong y học cổ truyền Trung Quốc, đông trùng hạ thảo được xem như một phương thuốc quan trọng để phục hồi sức khỏe sau bệnh tật. Tác dụng này chủ yếu đến từ khả năng tăng cường sản xuất ATP (nguồn năng lượng của tế bào), giúp giảm mệt mỏi thể chất và tăng cường sức bền.
Bảo vệ thận
Đông trùng hạ thảo có tác dụng bảo vệ thận nhờ khả năng chống viêm và chống nhiễm trùng. Các nghiên cứu trên chuột đã chứng minh rằng đông trùng hạ thảo có thể bảo vệ thận khỏi tổn thương, bao gồm cả các tác động có hại từ cyclosporin A (một loại thuốc chống thấp khớp).
Hỗ trợ điều trị viêm gan mãn tính và các bệnh liên quan
Đông trùng hạ thảo giúp giảm viêm gan mãn tính bằng cách tăng cường chức năng miễn dịch ở bệnh nhân viêm gan B và xơ gan. Nghiên cứu trên chuột cho thấy đông trùng hạ thảo có thể ức chế quá trình xơ gan và giảm các yếu tố gây tổn thương tế bào gan như lipid peroxide và TNF-α, từ đó bảo vệ gan khỏi các tổn thương thêm.
Cách dùng và liều dùng đông trùng hạ thảo
Trà đông trùng hạ thảo
Lợi ích nổi bật:
- Dễ chế biến và bảo quản: Trà đông trùng hạ thảo có thể được chuẩn bị nhanh chóng và lưu trữ trong hộp thủy tinh, tiện lợi cho việc sử dụng sau này.
- Tăng cường hấp thu dưỡng chất: Dạng nước của trà giúp cơ thể dễ dàng hấp thu các dưỡng chất có trong đông trùng hạ thảo.
Cách pha trà:
- Chuẩn bị nguyên liệu: Cho 6 – 8 mẫu đông trùng hạ thảo vào 200 – 250ml nước.
- Đun sôi: Đun sôi hỗn hợp trong 1 phút.
- Ninh lâu hơn: Sau khi đun sôi, hạ lửa và tiếp tục ninh trong 14 – 15 phút rồi tắt bếp. Bạn có thể giữ trà trong bình giữ nhiệt để sử dụng dần trong ngày. Phần xác có thể được sử dụng trực tiếp hoặc thêm vào các món ăn như canh, súp,…
Lưu ý: Trà đông trùng hạ thảo nên được uống sau bữa ăn và sử dụng 2 lần/ngày để đạt hiệu quả tối ưu.
Viên nang đông trùng hạ thảo
Lợi ích nổi bật:
- Liều lượng chính xác: Viên nang cung cấp liều lượng đông trùng hạ thảo đã được kiểm soát, giúp bạn dễ dàng theo dõi và quản lý lượng sử dụng.
- Bảo quản và sử dụng thuận tiện: Viên nang dễ bảo quản và rất tiện lợi khi sử dụng.
Lưu ý: Liều dùng viên nang phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe của mỗi cá nhân. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng.
Các cách chế biến khác
- Kết hợp với món ăn: Đông trùng hạ thảo khô có thể được thêm vào các món như cháo, súp, canh, hoặc các món hầm sau khi đã nấu chín. Khuấy đều và thưởng thức ngay.
- Ngâm mật ong: Đặt 5 gam đông trùng hạ thảo vào 0,5 lít mật ong, đậy kín và để yên trong 20 ngày trước khi sử dụng.
- Ngâm rượu: Ngâm 5 gam đông trùng hạ thảo trong 1 lít rượu trắng, đậy kín và để 20 ngày trước khi sử dụng.
Liều dùng: Mặc dù nghiên cứu về đông trùng hạ thảo trên người còn chưa đầy đủ, liều lượng thường thấy trong nghiên cứu là 1 – 3g/ngày. Trong khoảng liều này, đông trùng hạ thảo thường ít gây tác dụng phụ và có thể mang lại hiệu quả tốt.
Đối tượng sử dụng đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo an toàn và đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Do đó, loại thực phẩm này được ưu tiên sử dụng cho một số đối tượng như:
- Người cao tuổi, người vừa khỏi bệnh.
- Người bị rối loạn giấc ngủ.
- Người thường xuyên sử dụng thuốc tây.
- Người bị suy giảm sức khỏe sinh lý.
Đối tượng không nên sử dụng đông trùng hạ thảo
Dù đông trùng hạ thảo có nhiều lợi ích đối với sức khỏe con người. Nhưng những đối tượng sau không nên sử dụng đông trùng hạ thảo.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú.
- Người mắc các bệnh tự miễn như bệnh đa xơ cứng, lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp,..:
- Bệnh nhân cần chuẩn bị phẫu thuật.
